رجعت کنندگان

رجعت‌کنندگان را می‌توانیم به چهار دسته تقسیم کنیم:

۱-­ رجعت پیامبران الهی: در برخی روایات، از رجعت همه­ی پیامبران الهی خبر داده شده است. علی‌بن ابراهیم قمی، درباره­ی رجعت انبیای الهی(ع)این روایت را از ابوبصیر نقل کرده که ایشان می‌گوید، امام باقر(ع) فرمودند: «بَعَثَ اللَّهُ نَبِیاً مِنْ لَدُنْ آدَمَ فَهَلُمَّ جرّاً الّا وَ یَرْجِعُ اِلَی الدُّنْیَا فَیُقاتِلُ وَ یَنْصُرُ رَسُول الله(ص) وَ اَمیرالمؤمنین(ع)[۱]؛ هیچ پیامبری از زمان حضرت آدم(ع) به بعد، به پیامبری نرسیده است جز آنکه رجعت می‌کند تا رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) را یاری رساند».

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «خداوند هیچ پیامبری را از حضرت آدم(ع) تا خاتم(ع) مبعوث نکرد، مگر اینکه به دنیا بازمی‌گردد»[۲].

۲- رجعت ائمه‌ی اطهار(ع): در برخی روایات تصریح شده است که تمامی امامان(ع)رجعت می­کنند[۳]. امام سجاد(ع) می‌فرمایند: «یَرجِعُ إلَیکُم نَبِیُّکُم ((ص)) وَ اَمیرُالمؤمنینَ ((ع)) وَ الأَئِمَّهُ ((ع)) [۴]؛ پیامبر شما(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و امامان(ع)، مجدداً به سوی شما بازمی‌گردند».

طبق برخی روایات، رجعت ائمه(ع)به ترتیب نیست؛ چرا که در بیش­تر روایات تصریح شده که اولین و نخستین رجعت­کننده، امام حسین(ع) هستند: امام صادق(ع) می‌فرمایند: «أوَّلُ مَن یَرجِعُ إلى الدنیا ، الحسینُ ابنُ علیٍّ (ع)…[۵]؛ اولین رجعت‌کننده به دنیا، امام حسین(ع) هستند».

در روایات مربوط به رجعت امامان معصوم(ع)، به جز نام امیرالمؤمنین علی(ع) و امام حسین(ع)، از دیگر ائمه(ع)، با نام، یاد نشده اما به طور عام، از رجعت ایشان خبر داده شده است. امام صادق(ع) به صورت کلی، به رجعت ائمه(ع)اشاره کرده و می‌فرمایند: «لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِکَرَّتِنَا[۶]؛ از ما نیست کسی که به بازگشت ما ایمان نداشته باشد». این‌گونه روایات و نیز آنچه در برخی زیارات مأثور آمده، به طور عام بر حتمی بودن رجعت ائمه(ع)دلالت دارد. امام هادی(ع) در زیارت جامعه‌ کبیره می‌فرمایند: «مُؤْمِنٌ بِإِیَابِکُمْ، مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ… یُحْشَرُ فِی زُمْرَتِکُمْ وَ یَکِرُّ فِی رَجْعَتِکُمْ[۷]؛ به بازگشت شما ایمان دارم و به رجعت شما اعتراف می‌کنم… از خدا می‌خواهم مرا از کسانی قرار دهد که در جمع شما محشور می‌شوند و در رجعت با شما بازمی‌گردند».

۳- رجعت مؤمنان خالص: روایات مربوط به رجعت‌کنندگان، از رجعت برخی مؤمنان خبر داده است. این‌گونه روایات، دو دسته هستند: دسته‌ی نخست، روایاتی است که از رجعت گروهی از مؤمنان، به طور عام سخن گفته؛ دسته‌ی دوم، روایاتی است که به گونه‌ای خاص از بازگشت افراد معین خبر داده است.

روایاتی که به صورت عام از رجعت برخی از مؤمنان و برخی از کافران خبر می‌دهد:

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «وَ إِنَّ الرَّجْعَهَ لَیْسَتْ بِعَامَّهٍ وَ هِیَ خَاصَّهٌ لَا یَرْجِعُ إِلَّا مَنْ مَحَضَ الْإِیمَانَ مَحْضاً أَوْ مَحَضَ الشِّرْکَ مَحْضاً[۸]؛ رجعت، امری همگانی نیست؛ بلکه امری اختصاصی است و تنها کسانی رجعت می‌کنند که به ایمان خالص یا شرک خالص رسیده باشند».

روایاتی که به صورت خاص از فرد یا گروه رجعت‌کننده، اعم از مؤمن یا کافر نام می‌برد:

مفضل‌بن‌عمر گوید، امام صادق(ع) فرمودند: «یَخْرُجُ مَعَ الْقَائِمِ (ع) مِنْ ظَهْرِ الْکُوفَهِ سَبْعَهٌ وَ عِشْرینَ رَجُلًا خَمْسَهَ عَشَرَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی (ع) الَّذِینَ کَانُوا یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُونَ[۹] وَ سَبْعَهٌ مِنْ أَهْلِ الْکَهْفِ وَ یُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَ سَلْمَانُ[۱۰] وَ أَبُو دُجَانَهَ الْأَنْصَارِیُّ وَ الْمِقْدَادُ وَ مَالِکٌ الْأَشْتَرُ فَیَکُونُونَ بَیْنَ یَدَیْهِ أَنْصَاراً وَ حُکَّاماً[۱۱]؛ هنگام قیام حضرت قائمf، ۲۷ مرد (از قبرهای خود) بیرون می­آیند که ۱۵ نفر آنان از قوم موسی(ع) هستند، آنانی که پیوسته به سوی حق هدایت می‌کردند و به حق و عدالت حکم می‌نمودند و ۷ نفر آنان از اصحاب کهف‌اند و نیز یوشع‌بن‌نون[۱۲] و سلمان فارسی و ابودجانه انصاری و مقداد و مالک اشتر، این‌ها از یاران نزدیک آن حضرت و جزء فرمانروایان حکومت مهدوی خواهند بود».

۴- رجعت کافران خالص: در روایات تصریح شده که کافران خالص (دشمنان اهل‌بیت(ع)) به این دنیا بازمی‌گردند[۱۳] تا به سزای اعمال خود برسند و از آنان انتقام گرفته شود. معاویهبن‌عمار از امام صادق(ع) درباره‌ی تفسیر آیه‌ی مبارکه‌ی Nوَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَعْمَى‌[۱۴]؛ کسی که از یاد من روی برگرداند پس همانا (در دنیا) معیشتش تنگ شود (برای او زندگی سخت و تحت فشاری خواهد بود)، قیامت او را نابینا محشور می‌کنیم، سؤال نمود، حضرت فرمودند: «به خدا قسم، مصداق این آیه، دشمنان و دشنام‌دهندگان اهل‌بیت(ع) هستند». عرض کردم: جانم به فدایتان! ما این‌ها را دیده‌ایم، روزگارشان به بهترین وجه می‌گذرد و زندگی خوبی داشته تا این‌که از دنیا می‌روند. حضرت فرمودند: «به خدا قسم! آنان زندگی ناراحت‌کننده و گذران تنگی را در دوران رجعت در پی خواهند داشت و ذلیل و بی‌آبرو می‌شوند»[۱۵].

[۱] تفسیر قمی، ج۱، ص۲۷۴

[۲] همان، ص۱۰۶

[۳] بحارالأنوار، ج۵۳، ص۶۵

[۴] معجم احادیث الإمام المهدی(عج)، ج۷، ح۱۷۱۶، ص۴۵۸

[۵] همان، ح۱۷۱۹، ص۴۶۳

[۶] بحارالأنوار، ج۵۳، ح۱۰۱، ص۹۲؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۴۵۸

[۷] مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه کبیره، ص۱۰۶۷

[۸] مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۳۹

[۹] سوره اعراف، آیه ۱۵۹

[۱۰] بحارالأنوار، ج ۵۳، ص۱۴۲

[۱۱] کشف الغمه فی معرفه الأئمه علیهم‎‌السلام، ج۲، ص۴۶۶؛ ارشاد شیخ مفید، ص۴۵۸

[۱۲] وصیّ موسی(عج)

[۱۳] تفسیر قمی، ج۲، ص۱۳۱

[۱۴] سوره طه، آیه ۱۲۴

[۱۵] بحارالأنوار، ج۵۳، ص۶۴