دوران کودکی مقدمه ایست برای درک مفاهیم مهدوی؛ معارفی که قرار است آغازگر تربیت انسانهایی باشد که باایمان و عملشان ظهور منجی موعود را زمینهسازی میکنند.
«امیر مردانی»، تسهیلگر والد و کودک با مدرک بینالمللی QCB و پژوهشگر و فعال حوزه کودک و نوجوان با بیان چرایی اهمیت تربیت نسل مهدوی به چگونگی هویتبخشی به کودکان برای رسیدن به معرفت مهدوی میپردازد.
*تاب آوری؛ نوعی انتظار فعال
کودکان نسبت به بزرگسالان از صبر و بردباری کمتری برخوردارند و برای رسیدن به خواستههایشان آستانه تحمل کمتری دارند. مردانی در توضیح مفهوم تابآوری میگوید: « این مفهوم از همان ابتدای تولد شکل میگیرد و کمکم تقویت میشود. تابآوری در واقع نوعی انتظار فعال است؛ به طور مثال ما تاب میآوریم یا تحمل میکنیم برای اینکه به یک نتیجه مطلوبتر یا جایگاه بهتر و شادتری برسیم.» وی در بیان مصادیقی از این مفهوم برای ملموستر شدن مفهوم صبر در کودکان میگوید:«ازجمله مصداقهای این مفهوم صبوری کودکان در مقابل وعدههای کوچک و بزرگی است که به آنها میدهیم؛ وعدههایی همچون رفتن به پارک، شهربازی، کوه و مسافرت، خرید اسباببازی، دوچرخه، کیف و کفش مدرسه و هر نوع تفریح موردعلاقه و دوستداشتنی برای او که نوید فردایی شادتر را به کودکمان میدهد. فردایی که در صورت صبوری، قطعاً از امروز و حال حاضر برایش بهتر خواهد بود. گذراندن روزهای پایانی شهریور با این احساس امیدواری که اول مهر و آغاز مدرسه در راه است نیز مصداقی دیگر از آموزش مفهوم انتظار عملی به کودکان است.»
*برای کودکانمان قصه بسازیم
مردانی در توضیح مفهومسازی بهعنوان راهکاری برای آموزش انتظار به نسل نوپا از قصهگویی و قصهپردازی میگوید: «در واقع باید ابتدا این انتظار را برای فرزندانمان مفهومسازی کنیم؛ اما با زبانی ساده و در واقع همان بیان کودکانهای که در قصههایمان داریم؛ بنابراین خواندن قصههایی در این زمینه که مناسب سن کودکان باشد نیز بسیار مفید، آموزنده و تأثیرگذار است. حتی چقدر عالی میشود که پدر مادرها بتوانند خودشان برای کودکانشان قصه بسازند. یعنی با پارامترها یا مؤلفههایی که یک قصه کودکانه دارد مثلاینکه کوتاه باشد، قهرمان داشته باشد، امید و شادی را القا کند، ماجراجویانه باشد، بیان و بازگویی آن ساده باشد و کودکمان بتواند بهراحتی در نقش کاراکتر یا شخصیت داستان قرار بگیرد و با حضور خودش آن را در ذهن و خیال بازسازی کند. در نظر داشته باشیم که اگر پدران و مادران این مهارت را یاد بگیرند، گفتن قصهای با مفهوم و درونمایه انتظار بسیار راحت و سهلالوصول میشود.»
*گام بعدی؛مفهوم سازی درباره منجی
پژوهشگر و فعال حوزه کودک و نوجوان گام بعدی را آشناکردن کودکان با مفهوم منجی میداند و در توضیح چگونگی این امر میگوید:«در گام بعدی کافی است یک مفهومسازی در ارتباط با آمدن انسانی قوی داشته باشیم که پیش از قدرت و زوربازو، مهربانی او شاخص و پررنگ است. کسی که میآید و همه بیماران را شفا میدهد. میآید و برای همه مشکلات چارهای پیدا میکند، یک نفر که میآید و از پدر و مادر برای ما مهربانتر است، کسی که آرزوهای ما را محقق می کندو مواردی ازاینقبیل که با ذکر آنها، «منجی» برای کودک مفهومسازی میشود.»
*منجی موعود؛ قهرمانی که نامش مهدی است
در همه ادیان وجود یک منجی آخرالزمانی برایآنکه جهان پر از صلح، آرامش و عدل و داد شود، وعدهدادهشده است. حال کودکان باید بدانند که منتظر منجی موعودی هستند که آخرین ولی خدا؛ مهدی (عج) است. مردانی میگوید:« منجی همان قهرمان مؤثر در خوشبختی ماست که کودکان از ترسیم آن آهستهآهسته به این مفهوم میرسند که در نگاه اسلامی یا حتی در نگاه جهانی این انسان قهرمان خواهد آمد و ما از او با نام «مهدی» یاد میکنیم و امامزمان صدایش میزنیم. امام زمانی که قرار است بیاید و اتفاقات خوبی برایمان رخ دهد.»
*امیدی مؤثر، ثمره معرفتی مهدوی
پژوهشگر و مشاور کودک و نوجوان در توصیف امیدبخشی به کودکان میگوید:« در اینجا کودک با نگاهی که به انتظار و منجی دارد و با درک از چنین مفاهیمی، پر نشاط و سرشار از انگیزه و آرامش، امیدوار به آیندهای میشود که در آن مشکلات و چالشهایی وجود نخواهد داشت. مثلاً از نگاه کودکانه خودش فکر میکند بعد از آمدن امام هیچ بحث، ناراحتی و یا خشونتی در میان دوستان و یا اعضاء خانوادهاش وجود نخواهد داشت. یعنی شکلگرفتن امیدی مؤثر در وجود کودک. اینکه روزی کسی خواهد آمد و با آمدنش حال من خوب و زندگیام شاد و زیبا خواهد شد.»
*تناسب سن و محتوا در استفاده از رسانه ها
رسانهها اعم از مکتوب یا تصویری تأثیری بسزا در آموزههای درست و یا نادرست کودکان دارند. مردانی با تأکید بر اهمیت گزینش رسانه مناسب توسط والدین میگوید:«در مدل تربیتی کودکان ارائه محتواهای مناسب به آنها بسیار اهمیت دارد. متأسفانه گاه در مواردی یا محتوایی وجود ندارد و یا مناسب، مفید و مؤثر نیست. فیلمهای کوتاه و بلند، انیمیشن ها و فیلمهای کارتونی که در ارتباط با امامزمان (ع) و مفهوم انتظار منجی ساخته میشود و همچنین قصهها و کتابهای متعدد باید با رعایت تناسب سن و محتوا بررسی شود. اگر مناسب بود در اختیار کودکانمان قرار میدهیم تا بتواند شادی و نشاط او را تأمین کند و مفهوم مهدویت برای او پررنگتر شود.»
*تکرار بسترسازی می کند
تعلیم معرفت مهدوی در کنار مفاهیمی متناسب با سن کودکانمان نتیجهبخش تر خواهد بود. نتیجههایی که با تکرار میتواند اثراتی بهمراتب بیشتر و بیشتر داشته باشند. مردانی در بیان نکاتی از موضوع «مهدویت و کودک» یا «تربیت مهدوی کودکان» میگوید:« در ابتدا باید مهدویت را از همان دریچهای بازنمایی، طراحی و یا به کودکمان ارائه کنیم که در سایر موارد برای آنها باز است. چرا که دنیای کودکانه دنیای شادی، بازی، نقاشی، قصه، نمایشنامه، فیلم، کارتون و انیمیشنی است که میتواند او را تحت تأثیر قرار دهد، و کودک مفاهیم را در کنار بازیها و شادیهای کودکانهاش دریافت میکند؛ بنابراین خوب است خانوادهها برای این منظور بیشتر فکر کنند و خلاقیت به خرج دهند. مثلاً در ارتباط با نیمه شعبان برنامه ویژهای داشته باشند تا کودک از همان ابتدا متوجه شود که روزهایی در سال هستند که در آن خانه حال و هوای ویژهای دارد. پدر و مادر برای شاد بودن فرزندان تلاش میکنند؛ حتی با یک جشن کوچک خانگی یا رفتن به تماشای چراغانی و جشن خیابانی. این کودک را واقعاً سر ذوق و نشاط میآورد و برای رسیدن دوباره به چنین روزی لحظهشماری میکند. در واقع این تکرار سبب میشود در ذهن فرزندمان بسترسازی شود تا مهدویتی بانشاط و شادی برای او شکل بگیرد و این دو مفهوم رو کنار هم و با همدیگر یاد بگیرند که در واقع اینها به هم ضریب مثبت میدهند و نام مهدی موعود(عج)، نگاه مهدوی، جشن مهدویت و هرآنچه به این مفاهیم مرتبط است برای کودک برجسته میشود و این یک نکته مهم و اساسی در بحث معرفت مهدوی کودکان است.»
*هویت مهدوی را در کودکانمان احیا کنیم
خوب است خانوادهها برای احیا و حفظ هویت مهدوی در کودکان، از سهشنبههای مهدوی، نیمه شعبان و بهطورکلی هر روزی که بهنوعی متصل به مفهوم مهدویت است بهعنوان فرصتهایی طلایی استفاده کنند. مردانی در بیان مصداقهایی از احیاء و حفظ هویت مهدوی میگوید:«تهیه هدیه، درستکردن و توزیع شربت، چراغانی، نصب کتیبه و مواردی ازاینقبیل که در آنها کودکان مشارکت داشته باشند.مثلاً همزدن شربت، چیدن لیوانها، تعارفکردن سینیها به میهمانان و یا رهگذران، در مورد کادو کردن نقل، گل سر، اسباببازی های کوچک و… را داخل پلاستیک بریزد، روبان به آن ببندد، داخل سینی بگذارد و بهطورکلی کاری که در حد توانش باشد. کودکان را تشویق کنیم تا عملاً در فعالیتی مهدوی مشارکت فعال داشته باشند. البته اقدام عملی با کودک و مدیریت این امور، دورادور با والدین و بزرگترها خواهد بود.
*نشاط و هویتی گره خورده با مهدویت
برای خرید ملزومات مراسم مهدوی نیز میتوانیم به کودکانمان اعتماد کنیم مثلاً به کودک بگوییم انتخاب شیرینی با تو! یعنی با این کار او را وارد عرصه تصمیمگیری میکنیم. انصافاً در نتیجه این اعتماد، قدرت تصمیمگیری کودک تقویت میشود. اینکه کارت را از جیب خودش بیرون میآورد و به فروشنده میدهد احساس ارزشمندی بیشتری میکند و خودپنداری قویتری خواهد داشت و نکته مهم اینجاست که این نشاط و احساس هویت با نام مهدویت گره میخورد.پژوهشگر و فعال حوزه کودک و نوجوان با بیان این توضیحات به نقش مؤثر اعتماد در پرورش نسلی بامعرفت مهدوی اشاره میکند و میگوید: «ما چیزی تحت عنوان «هویت مهدوی» داریم و در کنار سایر هویتهای ما جلوهای بسیار برجسته دارد. یکی از سازندهترین و شاید مؤثرترین نگاههایی که یاور ما در سختیها و مصائب و مشکلات است. هویتی مطرح که شکلگیری آن از ابتدای کودکی و با همین مسئولیت دادنها در جشنها و امور مرتبط با مهدویت مصداق پیدا میکند.»
*متأسفانه باید روز کودک را تسلیت بگوییم!
۱۷ مهر برابر با ۸ اکتبر روز جهانی کودک نامگذاری شده است. پژوهشکر و مشاور کودک و نوجوان با اشاره به روزهای تاریک و پر التهاب جنگ علیه کودکان مظلوم غزه میگوید: «شاید بتوان گفت امسال روز کودکی متفاوت داریم. سال گذشته واقعاً سالی تأسف بار بود. سالی تکرار نشده در طول ۱۰۰ سال گذشته و ما امروز در حالی شاهد بزرگداشت روز کودک هستیم که متأسفانه شهادت هزاران کودک فلسطینی را به سوگ نشستهایم و باید این روز را به همه کودکان جهان و به خانوادههایشان و اساساً به انسانیت تسلیت گفت. چرا که در این روزگار که بشریت از مدرنیته دم میزند و بنا بر تعابیری که خودش به کار میبرد دستاوردهای بزرگی در حیطههای مختلف علم و دانش به دست آورده است شاهد این هستیم که رژیم ددمنش و کودک کش صهیونیست به این کار خود افتخار میکند. متأسفانه میبینیم که در شرایط فعلی ارزشهای انسانی در حال افول است و صهیونیسم یکی از سردمداران افول ارزشهای انسانی است که اگر کودکان را ضعیفترین قشر جامعه بشری در نظر بگیریم نیازمند حمایتهای اساسی هستند و اساساً تأسیس روز کودک برای حمایت از کودکان در سرتاسر کره زمین است تا رهاوردی چون بهداشت بهتر، تحصیل بهتر، حمایت بیشتر، ظلم کمتر داشته باشد. انشاالله من و همه همکاران بتوانیم بهعنوان روانشناس حوزه کودک مطالبی را ارائه دهیم تا ذهنها بیدار شوند و شاهد اتفاقات نامبارک در دنیای مهیای ظهور نباشیم.