امامان علیهمالسلام، همه نور واحدند و صفات اخلاقی مشترکی دارند. اما گاه به تناسب شرایط زمانی، مکانی و … برخی از صفات امامان علیهمالسلام، جلوه‌ی بیش‌تری پیدا می‌کند. صفات شمرده شده برای امام مهدی (عج) به سبب تشکیل حکومت جهانی، جلوه‌ی ملموس‌تری پیدا کرده است: اوست که دانش و عدالت را بر جهان می‌گستراند. عقل‌ها را کامل و مردم را از دنیازدگی جدا، و به کمالات حقیقی پیوند می‌دهد. در حکومت مهدوی است که جامعه، رنگ خدایی به خود گرفته و به قرآن و سنّت پیامبر (ص) و امامان علیهمالسلام به طور کامل عمل میشود.
امام زمان (عج) وارث همه‌ی پیامبران و اولیای الهی است. از این‌رو دربردارنده‌ی مجموعه‌ی کاملی از فضایل اخلاقی است. در اینجا به برخی از ویژگی‌های اخلاقی امام مهدی (عج) که در احادیث برجسته شده، اشاره می‌کنیم.
۱- عبودیت و بندگی: از بزرگترین صفات انبیاء و اولیای الهی که در قرآن به آن توجه بسیار شده است، عبودیت و بندگی است. به طور که نامی از پیامبر برده نشده مگر اینکه او را عبد و بنده معرفی کرده است. امام مهدی (عج)، خاتم‌الأوصیاء است. در برابر خداوند بسیار فروتن بوده و در برابر عظمت الهی خاشع می‌باشد و همواره بیم خدا در دل داشته و به مقام تقرّبی که در نزد خداوند دارد، هرگز مغرور نشده و در حکومت ایشان، به احدی ظلم نمی‌شود[۱].
۲- اخلاق محمدی: قرآن کریم، پیامبران و از جمله ابراهیم (ع) و حضرت محمد (ص) را به عنوان الگو و اسوه در همه‌ی شئون زندگی معرفی می‌کند: «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[۲]:
«مهدی (عج) صاحب سکینه و وقار است … و همنام پیامبر (ص) و صاحب و دارنده‌ی خلق محمدی است»[۳].
امام علی (ع) روزی به امام حسین (ع) نگاهی کرده و فرمودند: «… خداوند از دودمان او، مردی همنام پیامبر (ص) به وجود می‌آورد که در خوی و سیرت مانند خودِ آن حضرت است. به هنگامی که مردم از همه جا غافل و حق از میان برود و ظلم، سراسر گیتی را فراگرفته باشد، ظهور کند … او زمین را پر از عدل کند هم‌چنان که پر از ظلم و ستم شده باشد»[۴].
۳- اهل جود و کرم: از ویژگی‌های اخلاقی امام مهدی (عج)، صفت جود و برخورد کریمانه با دیگران است. بخشنده بودن در عصر او، به عنوان یک فرهنگ در بین مردمان رواج می‌یابد. امام (ع) اهل بخشش است و بدون سخت‌گیری، نیاز و خواسته‌ی دیگران را برآورده می‌سازد. او نسبت به کارگزاران خویش، سخت‌گیر و با مستمندان بسیار دل‌رحم (رحیم) و مهربان است[۵].
۴- دانش گسترده: امام علی (ع) درباره‌ی ایشان می‌فرمایند: «هُوَ أَکْثَرُکُمْ عِلْماً[۶]؛ او دانشمندترینِ شماست».
۵- اهل جود و کرم: از امام صادق (ع) نقل شده است: «فَوَ اَللَّهِ مَا لِبَاسُهُ إِلاَّ اَلْغَلِیظُ وَ لاَ طَعَامُهُ إِلاَّ اَلْجَشِبُ[۷]؛ به خدا سوگند! لباس او جز پارچه‌ای زبر و خشن و غذای او، جز غذای ساده نیست».
۶- عدالت‌‌گستری: امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «یَمْلَأُ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً؛ امام مهدی (ع) جهان را از عدالت پر می‌سازد»[۸] و نیز از امام باقر (ع) نقل شده است: «او در بین مردم به عدالت رفتار می‌کند؛ چه نیکوکار باشند و چه بدکار»[۹].
[۱] خورشید مغرب، به نقل از المهدی الموعود، ح۲۸۰/۱
[۲] سوره قلم، آیه ۴
[۳] خورشید مغرب، به نقل از المهدی الموعود، ح۲۸۰/۱
[۴] بحارالأنوار، ج۵۱، باب۴، ح۱۱۹
[۵] خورشید مغرب، ۳۰
[۶] منتخب‌الأثر، ص۳۰۹
[۷] بشاره المصطفی، ص۲۰۷
[۸] اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۳۳۸
[۹] منتخب‌الأثر، ص۳۱۰
